උරුමයන්, වනජීවීන්, සොබාදහමේ විස්මයන් සහ අනෙකුත් ආකර්ෂණ පිළිබඳ ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම තොරතුරු ද්වාරය වෙත ඔබව සාදරයෙන් පිළිගනිමු.
දෙමහල් අත්තනගොඩ ටැම්පිට විහාරය පිහිටියේ ප්‍රසිද්ධ අම්බුළුගල රජමහා විහාරයට ආසන්නයේය. කෑගල්ලේ සිට මහනුවර මාර්ගයේ කිලෝමීටර 5 ක් පමණ ගමන්කොට මොලගොඩ ප්‍රදේශයෙන් හරවා තවත් කිලෝමීටර 5 පමණ ගමන්ගෙන මෙම විහාරයට ලඟා විය හැක.
කෑගල්ලේ සිට පොල්ගහවෙල මාර්ගයේ කිලෝමීටර් පහක් පමණ ගිය විට හමුවන දේවාලගම මංසන්ධියෙන් පුස්සල්ල අතුරු මාර්ගයට හැරී කිලෝමීටර 3.5ක් පමණ ගමන් කළවිට යටිදොල පහළ පුරාණ රජමහා විහාරය හමුවේ.
1890 දශකයේ දී සී පී බෙල් මහතා විසින් කෑගලු කෝරළ වාර්තාවේ කෑගල්ල දිස්ත්රික්කයේ ඇති මෙම එකම ශෛලමය විහාරය පිළිබඳව සවිස්තරාත්මක විස්තරයක් ඇතුලත් කොට ඇත.
ශාන්ත තපෝවනයක්ව පැවති මෙම බිමට අරම යැයි කියනු ලබන්නේ රහත් භික්ෂූන් සිල් රකිමින් සිටි ආරණ්‍ය සේනාසනය යන නම මුල්කරගෙනය
සැලව විහාරය ගොඩනැගීම මොරතොට හිමියන් විසින් කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජ දවස ආරම්භ කොට ඇත.මෙම විහාරයේ ගොඩනැගීම කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජුගේ අනුග්‍රහය යටතේ වූවත් විහාරය බොහෝ දුරට අවසන් කොට මොරතොට හිමිට පූජා කරන ලද්දේ රාජාධි රාජසිංහ රජු (1781 – 1798) විසිනි.
කෙහෙල්පන්නල (කෙසෙල්පන්නල) අයත්වන්නේ පරණකුරු කෝරළයටයි. අතීතයේදී ඉන්දියාවේ සිට දිවාකර නම් බ්‍රාහ්මණයෙක් තම ගෝලයින් දෙදෙනෙකු සමග ලංකා භූමියට ගොඩබස මෙම කෙහෙල්පන්නල ගම් පෙදෙස තම වාසස්ථානයට තෝරාගෙන ඇත. ඔවුන් ඉදි කළ පැල සඳහා කෙසෙල් කොල භාවිතා කළ හෙයින් මෙම ප්‍රදේශයට කෙහෙල්පන්නල යන නාමය ලැබූ බව විශ්වාස කරයි.
මාවනැල්ල මාකඩවර අම්බලම තරමක් විශාලයි. ප්‍රමාණයෙන් අඩි 20ක් දිග හා පළල සමචතුරස්‍රාකාර ගොඩනැගිල්ලක් වන මෙහි වහලය විශාල අටපට්ටම් කණු සතරක් මත රඳා පවතිනවා. මෙම අම්බලම මුලින් කුඹුරු යායක් මැද පිහිටා තිබුනත් අම්බලම තිබෙන ප්‍රදේශය දැන් පුරවා නිවාස සෑදිලා. එමනිසා මෙහි මුල් පාදමේ උස පෙනේනේ නැහැ.
වසර 100 ක් පමණ පරණ අරණායක, මැදිලිය, අලගල්ල අම්බලම මෙ වන විට අඹලන් තත්වයේ ඇති බව එම ප්‍රාදේශවාසීන් පවසයි. දැනට අම්බලමේ ඇති වහලය රදවා ඇති මුක්කු කිහිපයක්ම ඉතා අඹලන් තත්වයේ ඇති අතර ප්‍රාදේශවාසීන් පවසන්නේ මෙම ගරා වැටෙන අම්බලම ඉතා ඉක්මනින් නඩත්තු නොකර හොත් ඉක්මනින් කඩා වැටිමේ අවදානමක් ඇති බවයි.
වැත්තෑව අම්බලම කුඩා සතරැස් අම්බලමක්. කුඩා පාදමක් මත මෙම අම්බලම සාදා තිබෙනනවා. අඩි 2½ ක පමණ උසට බිත්ති ගොඩගනවා ඒමත සිලින්ඩරාකාර කුළුණු 4 ක් ගොඩ නංවා වහලය ඒමත රඳවා තිබෙනවා. වැත්තෑව අම්බලම මෑත කාලයකදී සදා තිබෙන්නේ සිමෙන්තියෙන්.
මොල්ලිගොඩ අම්බලම කුඩා සතරැස් ශෛලමය අම්බලමක්. අඩි 2½ක් පමණ උස ශෛලමය පාදමක් මත මෙම අම්බලම සාදා තිබෙනනවා. මේ සඳහා හොඳින් කැපූ විශාල ගල් කුට්ටි භාවිතා කර තිබෙනවා. ඒමත ගලින් බැඳී කණු 4ක් සදා තිබෙනවා. මෙහි වහලය සම්පූර්ණයෙන් විනාශ වෙලා. කණු 4 න් ඉතිරිව ඇත්තේ තුනක් පමණයි.
මාවනැල්ල මොල්ලිගොඩ පිංකුඹුරේ අම්බලම කුඩා සතරැස් ශෛලමය අම්බලමක්. මෙය දේවතාකුඹුරේ අමබලම ලෙසද හීනැටිපන අම්බලම ලෙසද හඳුන්වා තිබෙනනවා. ගොයමින් සරුවූ වෙල්යායක් මද්‍යයේ නැගී සිටින මෙම ගලින් නිමවූ අම්බලම අලංකාර දර්ශනයක්.