මහනුවර දිස්ත්‍රික්කය

අකුරණ නගරයේ සිට දුනුවිල මාර්ගයේ කිලෝමීටර 3.5ක් පමණ ගමන්කළ විට දීගල මාර්ගය එයට එක් වී තුන්මං හංදියක්  නිර්මාණය වනවා. මෙම හංදිය පසුකර මීටර 10ක් පමණ ගමන්ගන්නා විට දකුණු අත දෙසින් අනෙකුත් ගොඩනැගිළි සමග සැඟවී පල්ලේ දීගල අම්බලම දැක ගන්නට පුළුවන්. 

ගොඩමුන්න ඇල්ල අසල ගල්තලාව මත ගලින්ම සෑදූ කුඩා වේදිකාවක අඩි 4ක පමණ වට ප්‍රමාණයක ඇති ගල් කණු හතරක් සිටුවා ඒ මත ලී රාමුවක් රඳවා වහලය සකස් කොට ගොඩමුන්න ගල් අම්බලම සාදා තිබෙනවා. ගල්කණු දෙකොනින් හතරැස් වන අතර මැදින් අටපට්ටම් වෙන ලෙසද කපා තිබෙනවා.

උඩුනුවර වේගිරිය අම්බලම සැදීමට විශාල සතරැස්  ගල් කුළුණු හතරක් මත කොස් දැවයෙන් සැකිල්ලක් සාදා  ඒ මත වහලය රඳවා තිබෙනවා. මෙහි ගල් කණුවක් අඩි දහයක් පමණ උසයි. වහලේ පරාල එක්රැස් වන දැව  මඩොල් කුරුපාව දැකුම්කළු පියුමකින් සරසා තිබෙනවා. මෙම අම්බලමේ බිත්ති අසුන් ගත හැකි ලෙස නිමවා තිබෙනවා.

වට්ටප්පොල ග්‍රාමයේ තිබෙන මෙම අම්බලම 1918 දී නිම කරන ලද බව පැවසෙනවා. මෙම අම්බලම ගොඩ නංවා ඇත්තේ වට්ටප්පොල ඩිංගිරි බණ්ඩා වරකාවුල්ල නැමැති පුද්ගලයා බව අම්බලමේ සඳහන් වනවා.]මෙම අම්බලම සාදා ඇත්තේ කළුගල් කුට්ටි භාවිතා  කරගනිමින්.

හඟුරන්කෙත සිට රිකිල්ලගස්කඩ දෙසට කිලෝමීටර 1½ පමණ ගමන්කරන විට මාර්ගයේ දකුණු දෙසින් මෙම මාදංවල අම්බලම දැක ගන්නට පුළුවන්.  වහලය දරා සිටින ප්‍රධාන ගල් කණු සතරේ තුන් පැත්තකින් උස අඩි 5ක් පමණ උස ගල්බැමි ගොඩනංවා තිබෙනවා. කැටයම් ආදියෙන් තොර මෙම අම්බලම සාදා තිබෙන්නේ 1901දී.

වතුරකුඹුර ගම්මානයට යාමට කොළඹ නුවර මාර්ගයේ කිරිබත්කුඹුර ප්‍රදේශයෙන් වතුරකුඹුර පාරට හැරී කිලෝමීටර් 5 ක් දුරට ගමන් කළ යුතුයි. වතුරකුඹුර මධ්‍ය මහා විද්‍යාලය ඉදිරිපිට මෙම අම්බලම පිහිටා තිබෙනවා. වතුරකුඹුර අම්බලම නිර්මාණය කර තිබෙන්නේ ගොඩකුඹුර, ඇලිකේවල අම්බලම් වල නිර්මාණ හා සමාන බව පෙනී යනවා. 

ඇලිකේවල අම්බලම තිබෙන්නේ මාරස්සන අම්බලමට කිලෝමීටර ¼ක් පමණ නැගෙනගිරින්. පොළොවෙන් ඉසවීමට ගල් කුට්ටි 4ක් මත දැව  කඳන් 4කින් සෑදු  සැකිල්ලක් මත කුඩුම්බි කපා ඒමත තවත්  දැව කඳන් 4ක් තිරස්ව රඳවා ඒමත දැව තවත් දැව රාමුවක් ඉහලින් සවිගන්වා ඒ මත වහලය සාදා තිබෙනවා.

පිටවල අම්බලම (පල්ලේපිටවල අම්බලම)  කුඩා නමුත් ලී කැටයමින් අනූන දැවමය අම්බලමක්. පුරාණයේ මහනුවර සිට මහියංගනයට මාර්ගය වැටී තිබුනේ පිටවල, දාගැවිල්ල, තැන්න, ගල්පඩිපෙළ, යහළේගම හා මිණිපේ  හරහා දුෂ්කර මාර්ගයක.

උඩුනුවර වතුපොල අම්බලමට ළඟාවීමට වතුපොල රජමහා විහාරය අසලින් වාහනය නතර කොට නියරක් මතින් යාමටතිබෙනවා.  මෙය මදක් උස්වූ බිමක සම සතරැස් ලෙස සාදන ලද කුඩා අම්බලමක්. ගලින් හා බදාමයෙන් සාදා ඇති මෙම අම්බලමේ පිල ලෙස භාවිතා කිරීමට අඩි දෙකක් පමණ උසට එහි බිත්තිය සාදා තිබෙනවා.

දොඩන්වල අම්බලම කුඩා සතරැස් අම්බලමක්. අඩි  2ක් පමණ උස ශෛලමය කණු පාදමක් මත සතරැස් කුළුණු 4ක් නංවා ඒමත තැබූ ලී බාල්ක 4ක් මත වහලය රඳවා තිබෙනවා.  වහලය පැති සතරක්. මුදුනේදී ආනතිය වැඩිකොට තිබෙනවා. ආනතිය වැඩි කොටසේ පමණක් පෙති උළු භාවිතා කොට තිබෙනවා. ආනතිය අඩු කොටසේ භාවිතා කර තිබෙන්නේ සිංහල උළුයි.

උඩුනුවර දස්කර ගල්කොණ අම්බලම සාදා ඇත්තේ කුඩා වේදිකාවක් මතය. ඒ මත සම සතරැස් ලෙස ගල් කුට්ටි යොදා වාඩිලා ගැනීමට සුදුසු උසට බිත්ති බැඳ කණු 4ක් එම ගලින්ම සාදා ඇත. බිත්ති මත ගල් ලැලි අසුරා හිඳ ගැනීමට සකස් ඇත.

අඩි  එකහමාරක් පමණ උස අත්තිවාරමක් ගලින් ගොඩනංවා එයමත උසින් අඩු ගල් 4ක් මත විශාල ලී කඳන් 4ක් මත කරල්ලියද්ද අම්බලම සාදා තිබෙන්නේ. හිඳ ගැනීමට ඇත්තේ මෙම ලී කඳන්මයි. අත්තිවාරම ඇතුලත පුරවා නැති බැවින් පාද සඳහා ඉඩ තිබෙනවා.