උරුමයන්, වනජීවීන්, සොබාදහමේ විස්මයන් සහ අනෙකුත් ආකර්ෂණ පිළිබඳ ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම තොරතුරු ද්වාරය වෙත ඔබව සාදරයෙන් පිළිගනිමු.
1817/18 කැරැල්ල ලෙසද හැඳින්වෙන ඌව වෙල්ලස්ස කැරැල්ල 1815 දී ඉංග්‍රීසින් මහනුවර රාජධානිය අල්ලා ගැනීමෙන් පසු ශ්‍රී ලංකාවේ පළමු නිදහස් සටන ලෙස සැලකේ. මහනුවර රාජධානිය ඉංග්‍රීසින්ගෙන් නිදහස් කර ගැනීමේ මෙම සටන මෙහෙයවූයේ මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ මහ දිසාවේ විසිනි.
ඓතිහාසික වාර්තාවන්ට අනුව මැණික්කඩවර නුවර ඉදිකර ඇත්තේ ධර්ම පරාක්‍රමබාහු IX (1489-1513) කාලය තුළ ඔහුගේ සහෝදරයන් වන ශ්‍රී රාජසිංහ සහ විජයබාහු විසින්. පෘතුගීසීන් 1598 දී ප්‍රථම වරට මහනුවර රාජධානියට එරෙහි හමුදා මද්‍යස්ථානයක් ලෙස මැණික්කඩවර භාවිතා කළහ.
රොබට් නොක්ස් බ්‍රිතාන්‍ය නැගෙනහිර ඉන්දියානු සමාගමේ සේවයේ යෙදී සිටි ඉංග්‍රීසි මුහුදු කපිතාන්වරයෙකි. ඔහු 1659 දී මහනුවර රාජධානියේ පාලකයා වූ දෙවන රාජසිංහ රජු විසින් සිරකරුවන් ලෙස රඳවා ගන්නා ලදී. ඔහු සහ තවත් නැවියන් 15 දෙනෙකු මහනුවර රාජධානියේ සිරකරුවන් ලෙස වසර 19 ක් රඳවාගෙන සිටි අතර නොක්ස් අවසානයේ 1680 දී නැවත එංගලන්තයට පලා ගියේය.
නාරම්පනාව මහනුවර දිස්ත්රික්කයේ හුළු ගඟ ඉවුරේ තෙල්දෙණියට ඉහළින් පිහිටි කුඩා නගරයකි. නරුම්පනාව අම්බලම පිහිටා ඇත්තේ ඔරුතොට සිට ඇති මාර්ගයේ මනරම් කුඹුරක් අසළ වූ අරලිය ගසක් අසලය.
පල්ලේගම තිබෙන්නේ හාරිස්පත්තුව ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාසයේ. පල්ලේගම තලාව කුඹුරුයායට යාබදව පල්ලේගම අම්බලම පිහිටා තිබෙනවා. අක්කර හැටකට වැඩි මෙම සශ්‍රික කෙත්යාය පුරාණ රජ කාලයේ සිට කන්න 2ක් වගා කලත් අද ජලය නොමැති කමින් මේ කෙත්යායන් පුරන් වෙලා තිබෙනවා.
ඉලුක්තැන්න අම්බලම පිහිටා තිබෙන්නේ සුප්‍රසිද්ධ සූරියගොඩ රජමහා විහාරයට යන මාර්ගයේ විහාරයට ඉතා ආසන්නවයි. මෙම අම්බලමේ ඉදිරිපස ඇති ගල් කණුවක ශ්‍රී බුද්ධ වර්ෂ 2451.02.10 දින යනුවෙන් සඳහන් කොට තිබෙනවා. ඒ අනුව මෙම අම්බලම සාදා ඇත්තේ 1907 වර්ෂයේදීය. නමුත් 1998 වර්ෂයේ යටිනුවර ප්‍රාදේශීය සභාව විසින් මෙම අම්බලම ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමේදී මෙහි පෞරාණිකත්වය සම්පූර්ණයෙන්ම නොසලකා හැර තිබෙන බව පේනවා.
විහාරගම කුඹල්ඔලුව ටැම්පිට විහාරගෙය ඉදිකිරීමට යොදාගෙන ඇති දැව කදන් හා දැව සහ ගල් කණු සරල ලෙසින් හරි හතරැස් ආකාරයට කැටැයම් රහිතව යොදා තිබුනත් සමහර දැව කදන් වල කුඩා මල් කැටයම් තවමත් දක්නට ඇත.එහි විහාර ගෘහයට නැගීම සදහා කුඩා ලී තරප්පුවක් දක්නට ලැබේ.
වලල ටැම්පිට විහාරය සෙන්ටිමීටර 48 ක් උස ගල් කණු 25 ක් මත ඉදිකර ඇත. විහාරයේ අභ්‍යන්තර කුටිය වටා ප්‍රදක්ෂිණා පථයක් ඉදිකර ඇත. මෙම පථයේ ඉදිරිපස සහ දෙපැත්ත සෙන්ටිමීටර 66 ක් පළල වන අතර පුද්ගලයෙකුට යෑමට එය යන්තම් ප්‍රමාණවත් වේ. කුටිය පිටුපස පථය ඊටත් වඩා කුඩා, පළල සෙන්ටිමීටර් 61කි.
පූජාපිටිය නගරයේ සිට බොක්කාවල මාර්ගයේ මීටර 900ක් ගමන් ගත් විට කිලෝමීටර 7 කණුව ඉදිරිපිට දකුණ දෙසට පටු මාර්ගයක් හමුවේ. අම්බලම පිහිටන්නේ මෙම මංසන්ධියේ පටු මාර්ගයට මුහුණලාය.
කැටපිටිය ටැම්පිට විහාරය ගඩොල් හා සිමෙන්තියෙන් නිමවා ඇති දෙමහල් පායකි. ගල්කණු වෙනුවට ගඩොල්වලින් ආරුක්කු සාදා ඇත. ව්‍යුහය හරහා දැවැන්ත ලී බාල්ක දමා, එය මත ලෑලි දමා ඉහළ මාලයේ පොලොව සාදා ඇත.
අඹගස්තැන්න කුරුකුත්තල අම්බලම මැද අඩි තුන හමාරක පමණ විෂ්කම්භයක් තිබෙන ශෛලමය කණු හතරක් මත මුදුන් වහලය සාදා තිබෙනවා. මෙම ගල් කණු මුදුණේ දැවයෙන් කරන ලද නෙළුම් මල් කැටයම් සහිත පේකඩ සතර බැගින් දාසයක් සවිකර තිබෙනවා. නමුත් අද වන විට මුල් පේකඩ ඉතුරුව ඇත්තේ තුනක් පමණයි.
පේරාදෙණිය – නුවරඑළිය මාර්ගයේ පුස්සැල්ලාව ප්‍රදේශයේ වඩුගපිටිය ගම්මානයේ මාර්ගයට යාබදව ගොඩ නංවා ඇති වඩුගපිටිය අම්බලම යටත් විජිත යුගයේ සෑදූ අම්බලමකි.
බදාමයෙන් සාදා රට උළු භාවිතා කොට ප්‍රතිසංස්කරණය කොට ඇති පට්ටියවත්ත අම්බලම සමසතරැස් ආකාරයට සාදා ඉදිරිපසින් ඇතුළු වීමට කුඩා කොරිඩෝවක් වැනි කොටසක් එක්කොට ඇත. මෙම කොටස් දෙකෙහිම පල දෙකක් වන ලෙස වහලය සෙවිළි කොට තිබේ.
මැදමහනුවර කන්ද අද හඳුන්වන්නේ හුන්නස්ගිරිය කන්ද නමිනි. මෙම කන්ද මුදුනේ පුරාණ බළකොටුවක හෝ මාලිගාවක නටබුන් පවතී. ජනප්‍රවාදයට අනුව මෙම බලකොටුව සාදා ඇත්තේ මහනුවර රජකළ සෙනරත් රජතුමා (1604 – 1635) විසිනි.
යටිවාවල අම්බලම පුරාණ මහනුවර කුරුණෑගල අතර ගමන්ගන්නන්ගේ පහසුව තකා සෑදු අම්බලමක් වීමට පුළුවන්. මෙය සදා තිබෙන්නේ ගඩොල් හා බදාමයෙන්. සිමෙන්ති පාදමක් මත කණු සතරක් නංවා ඒමත වහලය ගොඩනංවා තිබෙනවා. එමනිසා මෙහි කලාත්මක වටිනාකමකින් යුත් නිර්මාණ දක්නට නැහැ.
ගලගෙදර කන්දේකුඹුරේ අම්බලම හා අත්තරගම අම්බලම අතර පිහිටි මෙම කුඹුරේගම අම්බලම කුඹුරේගම වලව්වේ විසූ කෝරලේ මැතිතුමා සිහිවීම පිණිස ඔහුගේ පුත්‍රයා වූ ගුණ බණ්ඩාර මහත්මයා විසින් 1912 දී ඉදිකරන්නට ඇති බව සැලකිය හැකි ලේඛනයක් අම්බලමේ දැව පරාලයක කොටා ඇත.
අත්තරගම අම්බලම දැවයෙන් හා ගල් යොදාගෙන සකස් කර තිබෙන අතර කැටයම් කරන ලද දැවමය කණු කිහිපයකින් යුක්තය. එම කැටයම් අතර මල් මෝස්තර, කරඩුව වඩ්ම්මන ඇතෙකුගේ රුවක් හා බෝ පත්‍ර කිහිපයක් ද නිර්මාණය කර ඇත. දැව කණු සරල පේකඩ වලින් සමන්විත වේ.
නුවරඑළිය දිස්ත්රික්කයේ වැලිමඩ නගරයේ සිට කිලෝමීටර 2 ½ක් මොරගොල්ල මාර්ගයේ ගමන් කලවිට මල්වත්ත වැලි ප්ලාන්ටේෂන්ස් (Malwatte Valley Plantations) මගින් පාලනය වන ඩවුන්සයිඩ් වතුයාය (Downside Estate) තුල මෙම අම්බලම මොරගොල්ල මාර්ගය පසකට වන්නට දැක ගන්නට පුළුවන්.
දෙහල්කඩ අම්බලම සාදා තිබෙන්නේ කබොක් ගලෙන් හා බදාමයෙන්. මෙහි නිර්මාණය අනෙකුත් අම්බලම් වලට වඩා වෙනස් බවක් දක්වනවා. මෙහි බිත්ති කෝනාකාරව කොන් සතරට එක්වන ලෙසට සාදා තිබෙනවා. අම්බලමේ විශාලත්වය හේතුවෙන් එහිදෙපැත්තේ හා පිටුපසින් බිත්ති මැදින් කණු තුනක් වහලයේ බර දැරීමට එකතු කර තිබෙනවා. ඉදිරිපස හා පසු බිත්තියේ මගීන් සඳහා ආසන සාදා තිබෙනවා.
කයිවඩන්තැන්න අම්බලම තරමක විශාල ගඩොල් හා බදාමයෙන් තැනූ අම්බලමක්. මෙහි ඉදිරිපස අඩි 2ක පමණ උස සිමෙන්ති බැම්මක්. ඉතිරි තුන් පැත්තේ බැම්ම උසට සාදා තිබෙනවා. මෙම බැම්ම වටා අඩි 2 ක් පමණ උසට බදාමයෙන් ආසන පෝරු සදා තුබෙනවා.